Ustawa o Prawie Autorskim i Prawach Pokrewnych
Art. 81.
1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
W Polsce brak jest przepisów wprost nakazujących uzyskanie zgody na zrobienie zdjęcia osobie. Biorąc pod uwagę przepisy prawa autorskiego, należy stwierdzić, że jedyną normą nakazującą uzyskanie zgody od osoby pojawiającej się na fotografii jest art. 81 Ustawa o Prawie Autorskim. Co więcej, przepis ten nakłada obowiązek uzyskania zgody osoby uwiecznionej tylko, o ile taka fotografia ma być rozpowszechniana.
„Przesłanką ochrony rozpowszechniania wizerunku jest bezprawność działania. Należy w tym miejscu zauważyć, iż zgoda osoby, której wizerunek ma być rozpowszechniany stanowi okoliczność wyłączającą bezprawność takiego czynu. W literaturze zaznacza się jednak, że zgoda będzie wyłączać bezprawność czynu tylko w przypadku, gdy będzie precyzyjna. Oznacza to, iż zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku musi oznaczać świadomą zgodę na nastąpienie określonych zdarzeń.”
Jednak taki sposób rozumowania może doprowadzić do powstania dalej idących wniosków: „skoro do sporządzenia fotografii danej osoby nie jest wymagana zgoda, to również sprzeciw takiej osoby jest bez znaczenia prawnego, a zatem fotograf może robić zdjęcia każdemu. Jednak nie jest tak wesoło. W sytuacji, w której fotograf uwiecznia na zdjęciu osobę bez jej zgody, a co gorsza przy jej wyraźnym sprzeciwie może on naruszać jej prawa i wolności chronione przez przepisy prawa cywilnego oraz prawa karnego.”
Fotografowanie osób bez ich zgody może naruszać ich dobra osobiste chronione przez art. 23 Kodeksu Cywilnego, oraz art. 78 ust. 1 Ustawy o Prawie Autorskim: należy zauważyć, że autor zdjęcia opublikowanego bez zgody osoby na nim uwiecznionej może zostać pociągnięty do odpowiedzialności finansowej. „Wysokość zadośćuczynienia, bądź w ogóle przyznanie go przez sąd zależne będzie od stopnia naruszenia dóbr osoby fotografowanej. Z kolei stopień nadszarpnięcia dóbr osoby uwiecznionej na fotografii bez jej zgody zależeć będzie przede wszystkim od tego, kim jest osoba fotografowana, w jakiej sytuacji uwieczniliśmy ją na zdjęciu oraz jaki był cel fotografowania.”
Kodeks Cywilny
Art. 23
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Czym jest wizerunek? W literaturze przedmiotu oraz orzecznictwie wskazuje się, że wizerunek to utrwalony wizualnie zespół cech fizycznych charakterystycznych dla danej osoby, pozwalający na jej indywidualizację i rozpoznanie. W dużym uproszczeni: jeśli można rozpoznać daną osobę, to mamy na fotografii utrwalony jej wizerunek. „Wystarczające jest dla stwierdzenia naruszenia prawa do wizerunku, jeśli chociaż niektórzy (np. osoby z kręgu znajomych, współpracowników) mogą wizerunek zidentyfikować. Rozpoznawalność nie musi być też utożsamiana z podaniem dokładnych danych identyfikujących osobę; wystarczy kojarzenie z określoną osobą, nawet jeśli nie będziemy w stanie podać jej imienia i nazwiska”, pozwala zobaczyć cechy indywidualne osoby takie, jak: owłosienie, kształt uszu, wysokość czoła, kształt nosa, kształt kości policzkowych, kształt i wielkość ust, kształt podbródka, długość szyi, co umożliwia jego rozpoznanie w większym gronie.
Co to jest rozpowszechnianie wizerunku? Przez pojęcie rozpowszechniania wizerunku rozumie się publiczne udostępnienie za pośrednictwem każdego znanego nam medium. Wygląda na to, że clou całej sprawy to rozszyfrowanie pojęcia „publiczne udostępnianie”. Należy tu posiłkować się ustawową definicją zawartą w art. 6 ust. 1 pkt 3 Ustawy zgodnie z którą, utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie. Akcent należy położyć na słowo publicznie, z którego wynika, że odnosi się to do sytuacji, w których z wizerunkiem może zapoznać się bliżej nieokreślony, nielimitowany krąg odbiorców. Z pewnością z publicznym rozpowszechnianiem wizerunku będziemy mieli do czynienia w sytuacji prezentacji zdjęć na wernisażu, w muzeum, galerii, na stronie internetowej, blogu, publikowaniu ich w jakiejkolwiek formie w mediach drukowanych czy elektronicznych.
Dla tych co chcą zagłębić w temat:
Wyrok SN z dnia 27 lutego 2003 r. , sygn. IV CKN 1819/00.
Wyrok SA w Gdańsku z dnia 21 czerwca 1991 r., I ACr 127/91.
Wyrok SA w Krakowie z dnia 20 lipca 2004 r., sygn.. I ACa 564/04.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 lipca 2009 r. , sygn. VI ACa 5/09.
Wyrok SN z dnia 5 czerwca 2009 r., sygn. I CSK 465/08
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 grudnia 2001 r., sygn. I ACa 957/01.
Wyrok NSA z dnia 18 listopada 2009 r., sygn. I OSK 667/09.
O Fotografii 